terytoriami zamorskimi. Spolki te emitowaly akcje. Emitenci tych akcji
Otrzymywali od Panstwa przywilej monopolu prowadzenia tego przedsiçwziçcia
w zamian za obietnice rozwiQzania problemow finansowych tegoz Panstwa.
Wizja olbrzymich zyskow powodowala wzrost zainteresowania kupnem akcji.
Ludzie zaczçli wiçc Stopniowo inwestowac w te akcje. Ceny tych akcji (np.
Kompanii Morz Poludniowych w Anglii, czy Kompani Missisipi we Francji)
wzrosly w krotkim czasie wielokrotnie. Inwestorzy nie rozumieli jeszcze, ze
wartosc akcji zalezy wprawdzie od wyceny rynku, ale i od wiarygodnosci
finansowej firmy, ktora za nimi stoi. Akcje staly siç Srodkiem wymiany,
zastçpujQc czçsciowo pieniQdze ktore w nie zainwestowane. W przypadku Anglii
jak i Francji scenariusz zdarzen byl bardzo podobny. Przykladowo w Anglii,
idea zalozenia Kompanii[3] pojawila siç w 1710 r., a jego inicjatorami byli
George Caswall i John Blunt. Rok pozniej, przy wsparciu Roberta Hardleya,
pomysl zostal zrealizowany i do istnienia powolano KompaniQ Morz
Poludniowych. Jej dzialalnosc miala przypominac to, czym do tej pory z
powodzeniem zajmowal siQ Bank Anglii i Kompania Wschodnioindyjska, tj.
udzielaniem pozyczek wspomagajQcych obslugQ dlugu publicznego. Tym
samym, w zamian za monopol w handlu z AmerykQ PoludniowQ, Kompania Morz
Poludniowych dokonywala konwersji dlugow panstwowych Wsparcie finansowe
spolki, pozwalajQce na dokonywanie konwersji, stanowila zas emisja akcji
Spolki. Niepewnosc calego przedsiQwziQcia byla znaczna. Odleglosc byla
znaczna a wyprawy morskie trwaly dlugo i nie zawsze doplywaly do portow. Z
pewnosciQ dlatego tez w pewnym momencie posluzono siQ klamstwem, ze porty
Hiszpanii bQdQ obslugiwac statki Kompanii. Na wiesc o tym ceny akcji
Kompanii poszybowaly w gorQ. Zalamanie cen nastQpilo pod koniec lata, 24
wrzesnia 1720r, kiedy upadl Sword Blade Bank a dyrekcje spolek zaczQly
nerwowo wysprzedawac posiadane przez siebie akcje. Ceny spadly i nastQpil
krach. Krach odbil siQ zarowno na inwestorach krajowych, jak i zagranicznych.
Jednym z nich byl kanton Berno, ktory 14 kwietnia 1719 roku zainwestowal w
akcje Kompanii 150 tys. funtow. Kwota ta szybko ulegla pomnozeniu w okresie
hossy, lecz fortuna przepadla wraz z gieldowym krachem pociQgajQcym za sobQ
liczne upadki instytucji finansowych, m.in. Malacrida & Comp, w ktorym
przechowywane byly srodki kantonu.JednQ z osob poszkodowanych w kryzysie
Kompani Morz Poludniowych byl Sir Isaak Newton- ktory to po kryzysie
stwierdzil ''" Uczylem sie przewidywac ruchy cial niebieskich ale nie ruchy
czlowieka na rynku"[4]. Zapewne tQ wypowiez i datQ (1720r.) w przyszlosci
bQdzie przyjmowac siQ jako datQ narodzin " ekonofizyki'?? Wladze podobnie jak
w kryzysie "tulipanowym" przyjQly w czerwcu Bubble Act w ktorym zakazano
tworzenia korporacji (zniesionego w 1825 roku)i uniewazniono wyemitowane
akcje.
Kryzysy opisane powyzej sQ wybranymi przykladami kryzysow finansowych w
historii ludzkosci. Spowodowaly olbrzymie straty finansowe i pozbawily nadziei